Trwające obserwacje statystyczne i badania socjologiczne wskazują na stały trend wydłużania się średniej długości życia w krajach cywilizowanych.
Następuje stopniowy proces „starzenia się” – zmniejsza się proporcja ludności w wieku produkcyjnym w stosunku do osób starszych, co grozi kryzysem wypłat emerytur.
W związku z tym większość krajów świata łagodnie lub surowo reformuje system zabezpieczenia społecznego, mając na celu zwiększenie udziału finansowanej części emerytury i podniesienie wieku emerytalnego.
Rodzaje systemów emerytalnych
Tylko w krajach rozwiniętych gospodarczo systemy emerytalne powstały i funkcjonują. W zależności od rodzajów, kierunków i źródeł powstawania wyróżnia się kilka głównych modeli zabezpieczenia emerytalnego:
Skumulowana solidarność
Jest z powodzeniem stosowany w krajach o wysokim poziomie kapitału prywatnego (USA, Niemcy). Tylko jedna piąta przyszłej emerytury pochodzi z oszczędności w państwowych funduszach emerytalnych.
Wpłaty do funduszy państwowych wynoszą nieco ponad 10 proc. Pozostałą część stanowią składki na niepaństwowe fundusze firm pracodawców, czyli samych przyszłych emerytów i rencistów. Stabilna gospodarka, wysokie dochody tych krajów pozwalają osobom starszym mieć pewność bezpieczeństwa swoich oszczędności aż do wieku emerytalnego, podróżować po świecie i nie doświadczać trudności finansowych.
W rzeczywistości zwykli Amerykanie regularnie otrzymują emeryturę z trzech źródeł – po 1100 dolarów od państwa i funduszy firm zatrudniających oraz dwa razy więcej z oszczędności osobistych;
Solidarność skumulowana
Używany w Federacji Rosyjskiej, krajach WNP, Polsce. Składa się również z trzech części, ale z wyraźną przewagą udziału państwa. Z całkowitej kwoty składek emerytalnych (22% dochodu pracownika podlegającego opodatkowaniu) podstawa 6% stanowi część bezosobowej solidarności i trafia do budżetu, 10% jest odzwierciedlane na koncie osobistym obywatela jako udział ubezpieczeniowy państwa, 6% to część kapitałową, którą przyszły emeryt według własnego uznania może przechowywać zarówno w państwowych, jak i niepaństwowych funduszach emerytalnych.
Niestabilna sytuacja finansowa w krajach WNP, niewystarczająca ochrona prywatnych oszczędności nie dają zaufania do otrzymania wystarczających środków na życie u progu wieku emerytalnego, dlatego nawet 40 proc. osób starszych jest zmuszonych do kontynuowania pracy po otrzymaniu emerytury. Emerytura państwowa wynosi od 10 do 20 tysięcy rubli miesięcznie, finansowana – dodaje 1-2 tysiące lub nie jest wypłacana;
Ubezpieczenie skumulowane
Ten rodzaj oszczędności jest udokumentowany na przykład na Ukrainie – część solidarnościowa wynosi do 30 proc., ubezpieczenia – do 10%, kapitałowe – 60%. W rzeczywistości obowiązkowe składki na państwowy fundusz emerytalny wynoszą ponad 30% i są jedynym źródłem finansowania. Ze względu na niestabilność i nieufność obywateli do organów państwowych część finansowana nie jest formowana i nie jest wypłacana.
Kazachstan, Meksyk, Chile stosują wyłącznie kapitałowy system emerytalny, pozbawiając emerytów państwowych gwarancji socjalnych.
Podstawowa emerytura socjalna po 40 latach zamieszkania wynosi (w przeliczeniu na) 900 dolarów miesięcznie. Z każdym rokiem mniej niż czterdzieści jego rozmiar proporcjonalnie maleje. Najbardziej potrzebującym obywatelom w wieku emerytalnym wypłacana jest docelowa dodatkowa emerytura w wysokości 100 dolarów miesięcznie.
Akumulacyjna część emerytalna jest tworzona na kilku poziomach:
- Obowiązkowy program państwowy Azji i Pacyfiku;
- Korporacyjne plany emerytalne (według rodzajów firm i branż).
Razem składki na fundusze emerytalne stanowią ponad jedną trzecią zarobków, ale dają gwarancję pełnego pakietu świadczeń emerytalnych.
Nowoczesne trendy w rozwoju systemów emerytalnych
W USA, Kanadzie, Australii i rozwiniętych krajach europejskich, oprócz obowiązkowych składek państwowych, przyszli emeryci gromadzą dodatkowe emerytury w swoich dużych firmach i korporacjach.
Izrael ma również udany dwupoziomowy system emerytalny. Oprócz emerytury państwowej każdy obywatel gromadzi środki w funduszu ubezpieczeń społecznych poprzez składki osobiste w okresie pracy i potrącenia od pracodawcy.
We Francji główna część wysokości emerytury przypada na system repartycyjny. Wysokość emerytury w dużej mierze zależy od stażu pracy.
O podniesieniu wieku emerytalnego
W wielu krajach planowany jest stopniowy „miękki” wzrost wieku emerytalnego ze względu na stały wzrost średniej długości życia obywateli:
- we Francji, do 67 lat (projekt – do 2023 r.);
- w Wielkiej Brytanii, 66 lat od 2019, 67 od 2026;
- w Niemczech – 67 lat – do 2029;
- W Holandii od początku 2018 r. wiek emerytalny został podwyższony do 68 lat;
- Szwedzki rząd opowiada się za podniesieniem wieku emerytalnego do 75 lat, najwyższego wieku emerytalnego na świecie.
Brazylia miała ostatnio najniższy wiek emerytalny na świecie, wynoszący 54 lata, ale od 2017 r. podniesiono go do 65 lat dla mężczyzn i 62 lat dla kobiet.
Gdzie są najniższe emerytury
W krajach słabo rozwiniętych państwo w ogóle nie wypłaca emerytur (Indie, Tajlandia, Irak, Filipiny, Wietnam, Pakistan).
Emerytury są tam wypłacane wyłącznie urzędnikom służby cywilnej z wystarczającym stażem pracy. W krajach Unii Europejskiej najniższe emerytury są w Bułgarii, Rumunii, Estonii i na Litwie.
Wniosek
Stopniowy wzrost średniej długości życia obywateli krajów cywilizowanych sprawia, że ich rządy rozsądnie budują długofalową strategię rozwoju systemu emerytalnego. Do jego pomyślnego funkcjonowania niezbędna jest stabilność finansowa, wzrost PKB, wielopoziomowa, dobrze chroniona organizacja dla zachowania i wzrostu oszczędności emerytalnych.
Korupcja, oszustwa, niestabilność gospodarcza prowadzą do utraty zaufania obywateli do bezpieczeństwa ich przyszłych emerytur oraz prowadzą do kryzysu i konieczności podniesienia wieku emerytalnego na świecie. W jakim stopniu reforma emerytalna zwiększy bezrobocie i pogorszy sytuację na rynku pracy?
Ciekawe fakty dotyczące emerytury
- Słowacja stosuje „zmienny” wiek emerytalny wynoszący 62 lata. Jednocześnie wysokość emerytury zależy od stażu pracy (minimum to 15 lat i wysokość składek ubezpieczeniowych).
- Chiny mają trudności z zapewnieniem życia osobom starszym. Jedynie byli urzędnicy i pracownicy fabryk i fabryk otrzymują emeryturę z co najmniej 15-letnim stażem pracy i obowiązkowymi potrąceniami 11% wynagrodzenia. Ludność wiejska jest pozbawiona takiej możliwości.
- W Finlandii odsetek emerytów wynosi prawie jedną piątą. Emerytura wynosi ponad 1700 USD, ale są chętni do dłuższej pracy, ponieważ państwo przewidziało kwartalną podwyżkę emerytur od 2017 roku.
