Kalium is een elektrolyt dat belangrijk is voor de homeostase, dat wil zeggen de balans van het lichaam. Het beïnvloedt onder andere de juiste samentrekkingen en het werk van de spieren, evenals het energiemetabolisme van het hart.
Zorgt voor het behoud van de zuur-base balans. De belangrijke informatie is dat zowel het tekort als het teveel gevaarlijk kan zijn. Daarom moeten mogelijke kaliumsupplementen zorgvuldig worden overwogen!
Normaal kalium in het bloed
De gemiddelde dagelijkse inname van kalium is ongeveer 100 mmol, waarvan 90% wordt uitgescheiden via de nieren, 5% met zweet en 5-10% met ontlasting.
Het meeste kalium in het menselijk lichaam wordt aangetroffen in het intracellulaire compartiment, wat betekent dat 90% (3500-4000 mmol) kalium de volledige systemische kaliumpool is, waarvan:
- 75% zit in de spieren;
- 7-8% wordt aangetroffen in de lever en rode bloedcellen;
- extracellulair vocht bevat ongeveer 10%, waarvan slechts 1% in plasma;
- 8-9% van het kalium zit in het skelet (wat opmerkelijk en gedenkwaardig is).
Normale kaliumwaarden voor volwassenen zijn: in serum 3,6-5 mmol/l, in volbloed 43,5-48,7 mmol/l. Het is ook goed om de concentratie van andere elementen zoals natrium, calcium en magnesium te bepalen – voor een beter idee van de balans van elektrolyten in het lichaam.
Kaliumfuncties
De belangrijkste rol van kalium is het reguleren en handhaven van de juiste ionische balans. Bovendien vervult kalium vele andere even belangrijke functies in ons lichaam, waaronder:
- helpt bij het reguleren van de pH en osmotische druk;
- verhoogt de doorlaatbaarheid van celmembranen;
- neemt deel aan de afgifte van insuline uit de pancreas;
- activeert veel cellulaire enzymen;
- beïnvloedt de juiste contracties en spierfunctie;
- in het geval van de hartspier is het betrokken bij de productie en geleiding van impulsen, wat het energiemetabolisme van het hart beïnvloedt;
- zorgt voor het behoud van het zuur-base-evenwicht;
- neemt deel aan de processen van eiwitsynthese en koolhydraatmetabolisme.
Kalium in voedingsmiddelen
De huidige aanbevelingen voor een minimale kaliumbehoefte liggen rond de 40-50 mmol/dag. Studies tonen aan dat inwoners van stedelijke gebieden gemiddeld zo’n 60 mmol/dag consumeren. Dit is slecht voor ouderen, van wie de kaliuminname slechts 25 mmol/dag is.
Welke voedingsmiddelen bevatten kalium:
- vlees en vis – gevogelte, kalfsvlees, varkensvlees, kabeljauw, heilbot, forel, karper, makreel, ingeblikte vis en vlees, gerookte vis;
- granen, granen, zemelen – boekweit, rogge, gerst;
- de meeste groenten – peulvruchtenzaden (witte bonen), aardappelen, zoete aardappelen, spruitjes, tomaten, mierikswortel, bieten, bieten, peterselie, broccoli, courgette, rapen, knoflook, spinazie;
- de meeste vruchten – avocado’s, watermeloenen, kruisbessen, perziken, bananen, citrusvruchten, frambozen, meloenen, abrikozen, aalbessen, druiven, kersen;
- zaden, noten en gedroogde vruchten – walnoten, hazelnoten, pistachenoten, amandelen, pompoenpitten, zonnebloempitten, maanzaad, gedroogde abrikozen, pruimen, rozijnen, vijgen, dadels;
- andere – cacao, chocolade gemaakt van ongebrande cacaobonen, concentraten zoals tomatenconcentraten, vers geperste fruit- en groentesappen.
Hypokaliëmie en hyperkaliëmie
Kalium is een van de meest voorkomende kationen in het lichaam. De concentratie van extracellulair kalium moet binnen het bereik van 3,5-5,0 mmol/l worden gehouden. Opgemerkt moet worden dat er onder fysiologische omstandigheden een zeer groot concentratieverschil is tussen intracellulaire en extracellulaire vloeistof.
Door de aanwezigheid van de zogenaamde concentratiegradiënt aan beide zijden van het celmembraan is een goede werking van spiercellen, waaronder de hartspier, mogelijk.
Het is al lang bekend dat het veranderen van de concentratie van kaliumionen erg belangrijk is, vooral bij mensen met hartritmestoornissen, hartaanvallen of coronaire aandoeningen.
Hyperkaliëmie (overtollig kalium)
Er is niet echt een enkele algemene definitie van hyperkaliëmie, maar deze kan worden onderverdeeld in:
- mild – treedt op wanneer de serumkaliumspiegel tussen de 5,5-5,9 meq/l ligt
- matig – treedt op wanneer de kaliumconcentratie in het bloedserum tussen 6,0-6,4 meq / l ligt
- ernstig – concentratie boven 6,5 meq/l
De meest voorkomende oorzaken van hyperkaliëmie zijn:
- nierfalen – acuut en chronisch nierfalen, functionele stoornissen van de kaliumuitscheiding, bijvoorbeeld bijnierinsufficiëntie;
- Ziekte van Addison;
- rabdomyolyse of spierafbraak;
- verhoogde lekkage van kalium uit cellen (celvernietiging, acidose);
- massale brandwonden;
- geneesmiddelen – zoals ACE-remmers (angiotensine-converterende enzymremmers), aldosteronantagonisten;
- sepsis;
- overmatige inname van kalium – door voeding of als gevolg van overmatige, onvoldoende (!) suppletie.
Symptomen van hyperkaliëmie, vooral mild tot matig, kunnen mild zijn en worden meestal bij toeval ontdekt. Ernstige hyperkaliëmie kan leiden tot:
- Zenuwstelselaandoeningen zoals verwardheid, apathie, ongepast gevoel van prikkels;
- aandoeningen van het spierstelsel, zoals verminderde spierkracht, vermoeidheid, convulsies en zelfs spierverlamming, vooral van de onderste ledematen, slappe verlamming;
- hartaandoeningen zoals bradycardie, extrasystolen, ECG-veranderingen.
In het geval van de behandeling van hyperkaliëmie, is het noodzakelijk om de concentratie van kaliumionen in het bloedserum te bepalen, een ECG-foto te maken en op basis hiervan drie verschillende behandelingen voor te schrijven om de hartspier te beschermen, kaliumionen in de cellen te verplaatsen en kaliumionen uit het lichaam verwijderen.
Hypokaliëmie (kaliumtekort)
De tweede, veel voorkomende ziekte veroorzaakt door kaliumgebrek is hypokaliëmie. Zoals in het geval van hyperkaliëmie, wordt ook hier de indeling in hypokaliëmie overwogen:
- mild – serumkaliumconcentratie lager dan 3,5 mEq/L
- matig – kaliumconcentratie in het bereik van 2,5-3,0 meq/l
- ernstig – kaliumconcentratie lager dan 2,5 mEq/l
Symptomen van hypokaliëmie hangen grotendeels af van de duur van het kaliumtekort, de intensiteit en bijkomende verstoringen van andere elektrolyten en het zuur-base-evenwicht. Het is de moeite waard om op te letten dat kaliumgebrek vaak gepaard gaat met magnesiumtekort.
De belangrijkste symptomen van hypokaliëmie zijn:
- Aandoeningen van contractie van gladde spieren, waaronder vernietiging van dwarsgestreept spierweefsel (rabdomyolyse);
- zachte spierzwakte, waaronder constipatie, darmobstructie en verlamming;
- hartritmestoornissen;
- verminderde nierfunctie;
- Aandoeningen van het perifere en centrale zenuwstelsel zoals hyperactiviteit, lethargie, concentratieverlies, slaperigheid, overmatige dorst, abnormaal gevoel van prikkels.
De meest voorkomende oorzaken van hypokaliëmie zijn diuretica (lisdiuretica, thiazidediuretica, diuramide), sterke laxeermiddelen, chronische diarree, ondervoeding, kaliumarm dieet, overmatig verlies van kalium door de nieren (primair en secundair hyperaldosteronisme, diabetische ketoacidose, overmatige diuretische aandoeningen) . Kalium gaat verloren via het spijsverteringskanaal (diarree, braken, fistels) en via de huid (overmatig zweten, brandwonden).
Onthoud dat hypokaliëmie een levensbedreigende aandoening is en dat u uw kaliumtekort zo snel mogelijk moet proberen te corrigeren.
Kaliumsupplementen
We hebben momenteel toegang tot organische en anorganische kaliumzouten op de markt. In apotheken vindt u kaliumpreparaten in elke vorm: tabletten, microcapsules met een vertraagde afgifte van kalium, siropen, bruistabletten. Daarnaast is kalium aanwezig in bijna alle vitamine- en mineraalpreparaten.
Anorganische verbindingen omvatten sulfieten, chloriden, carbonaten en oxiden. Organische verbindingen zijn op hun beurt citraten, gluconaten en fumaraten.
Mensen met een verhoogde behoefte aan kalium zijn in de eerste plaats sporters, mensen die overmatig zweten, alcoholisten, mensen met een kaliumarm dieet, die veel zout consumeren. Bij zieke mensen heeft een verhoogde behoefte aan kalium:
- mensen met boulimia of anorexia;
- mensen met spijsverteringsstoornissen – frequent braken en diarree;
- diabetes mellitus;
- mensen met congestief hartfalen;
- mensen met brandwonden.
Opgemerkt moet worden dat vanwege het potentieel voor ernstige bijwerkingen, de beslissing om kalium aan te vullen nauw moet worden gekoppeld aan professioneel medisch advies!
Interactie van kalium met andere geneesmiddelen
- ACE-remmers, medicijnen tegen hoge bloeddruk – verhogen de kaliumspiegels. Verhoogde kaliumspiegels veroorzaakt door ACE-medicijnen komen vaker voor bij mensen met een verminderde nierfunctie en bij diabetici.
- Digoxine – lage kaliumspiegels in het bloed verhogen de kans op digoxinetoxiciteit aanzienlijk.
- Magnesium – magnesiumtekort als gevolg van verminderde kaliumretentie, en vice versa – overmatige kaliumspiegels kunnen de magnesiumabsorptie beïnvloeden.
- Natrium – overmatige inname van natrium kan kalium (een natriumantagonist) elimineren.
