“De wereld is mijn beeld.” De opvattingen van Schopenhauer, een Duitse filosoof die meer dan 200 jaar geleden in Gdansk werd geboren, vinden nu steeds meer weerklank in wetenschappelijk onderzoek.
Het is algemeen bekend dat mensen kleuren anders waarnemen, wat wordt beïnvloed door zowel het perspectief van de blik als de individuele structuur van het gezichtsorgaan en hersenactiviteit. De meeste mensen begrijpen ook hoe verschillend de perceptie van dezelfde sociale situatie kan zijn, afhankelijk van hoe ze zich op dat moment voelen of beïnvloed door ervaringen uit het verleden.
Gedrag en overtuigingen worden beïnvloed door onbewust functionerende stereotypen. Onderzoek door Ryan Stolier en Jonathan Freeman werpt nieuw licht op hoe simplistische overtuigingen de percepties en relaties van anderen beïnvloeden. Is het mogelijk om te stoppen met denken in stereotypen als ze een persoon beïnvloeden, zelfs als hij ze niet bewust volgt?
Wat zijn stereotypen?
Ze kunnen voortkomen uit eigen ervaringen met leden van een bepaalde groep, maar zijn vaak verspreid over de jaren op basis van historische gebeurtenissen of principes uit het verleden, bijvoorbeeld de perceptie van Afro-Amerikanen als minder intelligent en agressiever vanwege hun slavenverleden. Stereotypen zijn om verschillende redenen gemakkelijk vast te leggen en in de geest te ingebouwd.
Stereotypisch denken stelt je in staat een complexe werkelijkheid te vereenvoudigen. Zonder tijd te verspillen met het leren kennen van een andere persoon, kun je hem snel stereotiepe eigenschappen toekennen. Dit is natuurlijk erg schadelijk en houdt helemaal geen rekening met individuele verschillen in de groep, maar het scheelt tijd en kost minder inspanning.
Stereotypen zorgen ervoor dat mensen zich beter voelen in een groep. Ze verhogen de waarde van de sociale groep waartoe een persoon behoort. Het is niet gemakkelijk om de verleiding te weerstaan om het gevoel van eigenwaarde te verhogen, vooral voor mensen met een laag zelfbeeld. Dat is de reden waarom stereotypen meerdere generaties lang worden bestendigd – in de sociale omgeving, in de media, in gezinnen zijn er gedragingen, attitudes, grappen die iemand overtuigen van de juistheid van het volgen van het stereotype.
Stereotypen doen pijn. Anderen zien door negatieve stereotypen is schadelijk en heeft onaangename psychologische, sociale en economische gevolgen wanneer vooroordelen leiden tot discriminatie van groepsleden. Een voorbeeld is het lagere inkomen van vrouwen in vergelijking met mannen in dezelfde functies.
Is het mogelijk om niet in stereotypen te denken?
De proefpersonen beschouwden het gezicht van de Afro-Amerikaanse vijand als vijandig, hoewel het geen objectieve woede uitdrukte. Het gezicht van de vrouw is blij, hoewel het objectief geen blijdschap uitdrukte. Het Aziatische gezicht is vrouwelijk, ongeacht het geslacht van de persoon op de foto.
De stereotiepe evaluatie die tijdens de milliseconden van observatie van het beeld werd verkregen, overlapte de rationele en betekenisvolle analyse die later werd verkregen. De automatische reacties van de respondenten waren in overeenstemming met veelvoorkomende stereotypen – over de vijandige houding van zwarten, over de zachtheid van vrouwen of over de vrouwelijke eigenschappen van Aziaten.
Interessant is dat deze resultaten ook zijn bevestigd in onderzoeken die beeldvorming van de hersenen gebruiken. De activiteit in het gebied van de hersenen dat verantwoordelijk is voor visuele analyse van een gezicht als reactie op een Afro-Amerikaanse foto was vergelijkbaar met de activiteit die werd opgewekt door een foto van een gezicht dat objectief woede weergeeft. Evenzo werd in reactie op de gezichten van de vrouwen hetzelfde gebied geactiveerd als bij het kijken naar gezichten die vreugde vertegenwoordigen. Aziatische gezichten (stereotypisch als vrouwelijk beschouwd) wekten stimulatie op die vergelijkbaar was met die van vrouwelijke gezichten.
Het onderzoek van Freeman en zijn collega’s toont aan dat zelfs als een persoon zich niet bewust is van een stereotype dat cultureel in het hoofd is ingebakken, de loutere aanwezigheid ervan in denkpatronen ervoor zorgt dat iemand een andere persoon ziet door het prisma van een of ander algemeen aanvaard stereotype. Het is niet afhankelijk van goede bedoelingen en bewust gevestigde opvattingen, want het gebeurt snel, automatisch en valt buiten het bereik van rationele analyse.
Feedback
Bovendien suggereert eerder onderzoek dat hoe het gezicht van een ander wordt waargenomen, van invloed is op het gedrag.
Dus, onder invloed van onbewuste vooroordelen, zorgen de hersenen ervoor dat je de andere persoon ziet in overeenstemming met een of ander stereotype. Daarom bevestigt het reactiegedrag dit stereotype. Zo worden de patronen in het denksysteem verder versterkt.
Empathische gids – hoe te stoppen met stereotiep denken
Net zoals het besturen van een automatische auto gemakkelijk, leuk en veel voordelen heeft, kunnen stereotypen ook nuttig zijn als ze nauwkeurig genoeg zijn om cognitieve bronnen te sparen, dat wil zeggen mentale energie die voor andere taken kan worden gebruikt.
Veel bestuurders missen echter het gevoel van een auto die “automatisch” schakelt als reactie op motorgeluiden, tractie of rijdynamiek. Is het ook veilig in een volledig geautomatiseerde auto – acceleratie en vertraging zijn ook uit de hand…?
Om te stoppen met stereotype denken en te reageren op schadelijke stereotypen, is het de moeite waard om naar de “empathische gids” te gaan. Op basis van de resultaten van het onderzoek van Stolier en Freeman moeten oplossingen worden gezocht die de vooroordelen die op het onbewuste niveau werken, verminderen. Maar wat kan er worden gedaan voordat wetenschappers effectieve oplossingen vinden? Schakel zo vaak mogelijk over van een eenvoudige machine naar een epmatische handleiding.
De eerste stap is kennis en bewustzijn
“Ik weet dat er stereotypen zijn in de samenleving waarin ik leef, waarin ik ben opgegroeid, waarin ik functioneer. Ik ben me ervan bewust dat zelfs als ik het er niet mee eens ben, ze mijn perceptie en gedrag kunnen beïnvloeden.”
De tweede stap is opmerken
“Ik observeer mijn relaties met andere mensen, hoe ik met hen omga, hoe ik reageer. Ik vraag me af of ze een vrouw/man, wit/zwart, arm/rijk was – zouden mijn reacties hetzelfde zijn? Hoe voel ik me als iemand behandelt me stereotiep, bijvoorbeeld “Stupid Blonde”, “Agressive Negro”, “Women-Loose Gay”?”
De derde stap is gevoelige actie
Eenmaal uit de auto en een moment van bewuste reflectie, kan men op basis van bewustzijn, perceptie en empathie de acties kiezen die vervolgens worden ondernomen naar aanleiding van de tweede indruk. Met dit laatste kun je “door de huid van een andere persoon dringen” – om de situatie vanuit zijn gezichtspunt te bekijken, de pijn te voelen die hij voelt, dan is het veel moeilijker om te vertrappen, te vernederen, te lachen.
Stop – denk – voel
Het pad naar het veranderen van gevestigde stereotypen van denken, ingesleten overtuigingen is geen gemakkelijke weg. Dit vereist de onderbreking van gevestigde automatische processen.
Naarmate Slow’s filosofie steeds populairder wordt, is het misschien de moeite waard om deze ook op uw eigen denken toe te passen. Het is misschien niet mogelijk om de automatisch werkende hersenprocessen te doorbreken die de eerste indruk van een ander beïnvloeden, maar het is de moeite waard om het te voelen en een adequater beeld te creëren?
Soms is er een therapeut, psycholoog of coach nodig om ongunstige ingesleten patronen bloot te leggen. Workshops voor persoonlijke ontwikkeling gericht op het ontwikkelen van empathische vaardigheden, geweldloze communicatie of het opbouwen van eigenwaarde en het ontsluiten van innerlijke kracht kunnen nuttig zijn.
Wie controleert het menselijk leven – onbewuste overtuigingen, automatische emoties, tegenstrijdige reacties? Stop, denk, voel en neem de regie over je leven.
